( केबी राना, २१ नवलपरासीमा बालक्लबको लागि एउटा आफै उदहारण हो । बिकट पहाडी गाबिस रुचाङ्गमा जन्मिएर नमुना बाल समूहको अध्यक्ष, बालसमूह जिल्ला समन्वय समितिको संस्थापक सचिव हुँदै अहिले कान्तिपुर टेलिभिजको पत्रकार बन्दासम्मको एउटा संघर्षपूर्ण जीवनको अनुभव छ । बाल सिर्जना बाल पत्रिकाबाट आफ्नो पत्रकारिताको यात्रा शुरु गरेका रानाले तीन बर्ष उषा बालपत्रिकाको कार्यकारी सम्पादक भएर काम गरे । अहिले उनी टेलिभिजनका अतिरिक्त रेडियो नेपालका समाचारदाता र मध्यबिन्दू एफएफका निर्देशकको रुपमा काम गरिरहेका छन् । एउटा समय थियो, जतिखेर रानासँग बिहान खाना खाएपछी साँझको छाक टार्ने समस्या प¥थ्यो । तर अहिले बिहान उठेदेखि राती नसुतेसम्म उनको ब्यस्त दिनचर्या छ । २ भाइ र १ बहिनीलाई अहिले उनी आफ्नै खर्चमा पढाइरहेका छन् । एउटा पत्रकारसँग चाहिने मोटरसाइकल, कम्प्युटर, भिडियो क्यामेरा, डिजीटल क्यामेरा, सुश्म रेकर्डर उनी अहिले सबै बोकेर हिड्छन् । नेपाल प्रेश युनियनका पूर्व सभापति बिष्णु लामिछाने भन्नुहुन्छ “बालक्लबको उत्पादन केबी एउटा आइडियन जर्नालिस्ट हो ।” बालक्लबसँग जोडिएका रानाका केही सम्झना प्रदीप बस्याललाई बाताएअनुसार उनकै शब्दमा...............)
मेरो घर नवलपरासीको दुर्गम रुचाङ्ग गाविस वडा नं ४ मा पर्छ । मैले नमुना बाल समुह बाट आफ्नो बालक्लबको यात्रा शुरु गरेको हुँ । मेरो बाल्यकालकोसपना विरामीको सेवा गर्ने थियो । तर समयको परिवर्तनसंगै आज पत्रकारीता क्षेत्रमा आईपुगेको छु । सायद मैले बाल्यअवश्थामा गाउँमा रहँदा लामाभन्दा सम्मानित पेसा अरु नदेखेर पनि होला लामा बन्ने लक्ष्य लिएको । १५ वर्ष अगाडी गाउँमा डाक्टर हुन्थेनन् । विरामीलाई लामा धामीलाई झारफुक गर्नेभन्दा अरु विकल्प थिएन । एक दिन म पढने श्री लोकप्रिय निमाविको वार्षिक नतिजा प्रकाशन गर्ने कार्यक्रम थियो । सोही कार्यक्रममा विद्यालय व्यावस्थापन समितिका अध्यक्ष धन बहादुर मिधुनले तिमीहरु लामा र हली बन्ने सपना नदेख धरै पढेर विद्धान, डाक्टर, मास्टर बन्नुपर्छ भन्नुभयो । म त अलमल्लमा परे । घर फर्के पछि आमासंग सोधे किन होला लामा र हली नबन्नु भनेको ? आमाले भन्नुभयो डाक्टर, शिक्षकजस्तो सम्मानित पेशा लामा र कृषक होइन । ८१ प्रतिशत कृषिमा आश्रृत देशमा कृषक नबन्नु भन्ने शव्दले खुव पोलेको थियो । बाल्यकाल देखि नै कुनै पनि नयाँ कुरालाई गहिरिएर बुझ्न खोज्ने जिज्ञासु स्वभाव थियो मेरो । २०५४ सालमा एक्सनएड नेपाल नामक संस्थाले मेरो गांउमा बाल क्लबको अवधारणा ल्यायो । त्यतीखेर बाल क्लवमा बसेपछि खेलकुद, नाचगानमा सहभागी हुन पाइन्छ भन्ने कुरा मैले थाहा पाएको थिए । पछि विभिन्न तालिम, गोष्ठी ,सभा, समारोहमा हिँडन थालेपछि बाल अधिकारका कुराहरुको बारेमा सिक्ने अवसर पाएँ । मलाई अनुभव भयो, मेरो गाउँमा चरम रुपमा बाल अधिकार हननका घटनाहरु भएका छन् । बालविवाह, अशिक्षा ,बालश्रम शोषण, अन्धविश्वास र रुढीबादी परम्परागत मान्यताले जकडिएको मेरो समाज । त्यसैले बाल क्लबलाई संगठीत बनाएर ती समस्याहरुको चिरफार गर्ने प्रण गरेँ । हामीले विभिन्न जनचेतना मुलक कार्यक्रमहरु सञ्चालन गर्नथाल्यौ । शुरुमा विश्वास नगर्ने अभिभावकहरुले पनि बालबालिकाहरुको कृयाकलापबाट निकै प्रभावित भएर सहयोग गर्न थाले । शुरुमा बाल अधिकारको कार्यान्वयनको कुरा गर्दा फलामको चिउरा चपाउन भन्दा पनि कठिन थियो । तर हामी हरेस खाएनौं । बाल क्लबमा रहेर करिव एक दशक विताउंदा जति मैले समाजको सेवा गरें त्यो भन्दा बढी व्यक्तिगत फाईदा पनि हासील गरेको महशुस भएको छ । बालबालिकाको चौतर्फी विकास गर्ने कडी नै बाल क्लब हो भन्ने मेरो बुझाई छ ।
बाल क्लवमा रहेर काम गर्दा मैले विर्सनै नसक्ने केही घटनाहरु जसले मेरो जिवनमा सफलताको कडी बन्यो । २०५८ साल बैशाख १८ गते मलाई यो धर्तीमा जन्माउने माताको स्वर्गरोहण हुनुभयो । त्यती बेला म १३ को थिए । म सबैभन्दा जेठो छोरो भएकोले पनि घरायसी, व्यवहारिक झमेला मेरो कांधमा आईप¥यो । गाउँका सवैले विवाह गर्ने प्रस्ताव ल्याए । मेरो गाउँमा बाल विवाह गर्ने प्रचलन व्यापक थियो । बाल विवाह हटाउन व्यापक रुपमा अभियान सञ्चालन चलाएका थियौं । जतिवेला क्लवको अध्यक्ष म आफैं थिएँ । विवाह गर्नेकी नगर्ने भन्ने कुरामा ठुलो धर्म संकट आई प¥यो । मैले विवाह नगरेमा घरबाट र गाउंबाट निकाल्ने तयारी थियो र विवाह गरेमा गाउंमा व्याप्त बाल विवाह संस्कारले झन वैधानिकता पाउने खतरा थियो । बाल क्लबको भिषण आन्दोलन तुहिने अवश्था थियो । त्यसै बेलामा तिलोत्तम पौडेल दाईको नेतृत्वमा जागृति बाल क्लबले बालबालिकाले संस्था खोल्न पाउनुपर्ने आन्दोलन सर्वोच्च अदालतले जागृति बाल क्लबको पक्षमा फैसला गरेको थाहा पाएं । यो मुद्वाले मेरो गाउंमा व्याप्त बाल अधिकार हनन्का घटना न्युनिकरणमा थप टेपा पुग्यो । मैले विवाह नगर्ने निर्णय गरें । मलाई जवरजस्ती विवाह गराएमा उजुरी दिने चेतावनी दिए । एसएलसी परिक्षा सकिएपछि विवाह गर्ने सम्झौता गर्न बाध्य भए म । गाउंलेको प्रस्तावलाई टार्न त्यो भन्दा अर्को उपाय थिएन मसँग । एसएलसी फेल भएको भएपनि मैले पढन नपाउने अवश्था थियो । संयोगले एसएलसी पनि पास भएँ । सायद उतिबेलै विवाह गरेको भए म गाउंमै खोरिया डालो गर्नुमा सिमित हुन्थेँ होला । अहिले बाल क्लबको प्रयासले गाउँंमा अहिले बाल विवाह न्युनिकरण भएको छ । यति मात्रै होईन गाउँका सवै बालबालिकाहरु विद्यालय भर्ना भएका छन । व्याप्त रुढीबाढी परम्पराको कम भएको छ । यो नै बाल क्लबको सकरात्मक कार्य हो । बाल क्लवको विभिन्न कार्यक्रममा हिड्दा पढनुपर्छ भन्ने कुरा सिकें । फलस्वरुप मैले गाउँमा नै पहिलो पटक नियमित दोश्रो श्रेणीमा एस एल सी पास गर्ने अवसर पाएं । यो मेरो जीवन बाल क्लबले दिएको देन हो । यहाँ अति कम बिद्यार्थी मात्र नियमिततर्फ एसएलसीमा पास हुन्छन् । पुरक परिक्षामै एसएससी पास गर्नु उनीहरुको लागि ठूलो महाभारत जित्नु सरह हो । नवलपरासी आफैमा एउटा तराइको जिल्ला भएता पनि यसका १२ वटा पहाडी गाबिसहरु निकै बिकट छन् । यो भेग अन्य भौतिक सुविधाजस्तै शैक्षिक पूर्वाधारका क्षेत्रमा समेत निकै पछाडी परेको छ । एउटा गाबिसबाट अर्कोमा जाने कुरा त कता हो कता एउटै गाबिसको अर्को वडामा जान समेत ३ दिनसम्म लाग्छ । यहाँका बिद्यार्थीको दिनचर्या बेग्लै हुन्छ । घन्टौँ हिँडेर मात्र बिद्यालय पुगिन्छ । अझ घरको घाँसदाउरा गरेर दिनहूँ बिद्यालय भेट्नु त सपनाजस्तै हो । अझ बिद्यालयमा दरबन्दी भएका धेरै शिक्षकहरु लामो समय बिदामा हुन्छन् । एउटै शिक्षकले सबै बिषयसम्म पढाउनुपर्ने अवस्था हुन्छ । प्रयाप्त किताब हुँदैनन् । यस्तो अवस्थामा यहाँ धेरै बालबालिका बिद्यालय नै भर्ना हुँदैनन् । भएका धेरैले बिचमै छाड्छन् । र कक्षा १० सम्म पढ्नेले समेत एसएलसी आउनुपूर्वको ४–५ महिना सुगम ठाउँतिर ऋणकाडेर गएर ट्युसन पढेकै भरमा एसएलसी दिनुपर्ने हुन्छ । यस्तो अवस्थामा एसएलसी पास गर्नु नै उनीहरुको लागि ठूलो कुरा हो, डिस्टीङसनका कुरा त कता हो कता ? यो सुनेर ९० प्रतिसतको मार्कसिट भिर्ने बिद्यार्थी के सोच्दा हुन् ? अझ त्यस्ता भेगमा कम बिद्यार्थी भएको भन्दै सरकारले समेत प्रयाप्त शिक्षकको दरबन्दी नदिने पक्षपाती कानुन छ । बाल क्लबमा मेरो लगाव र सक्रियताले गर्दा नै होला बाल समुह जिल्ला समन्वय समिति नवलपरासीको संस्थापक सचिव हुने अवसर पाएँ । जिल्ला सम्मेलनमा पाल्ही बहुमुखी क्याम्पस कैलास ठाकुरसरसंग मेरो परिचय भयो । मेरो सक्रियता देखेरै होला सायद सरले मलाई आफ्नो क्याम्पसमा निशुल्क पढाईदिनुभयो । नत्र म क्याम्पस पढने चाहना भएर पनि सपनामा नै सिमित रहनुपर्ने अवश्था थियो । मैले बाल समुह जिल्ला समन्वय समिति नवलपरासीको कार्यालय बाल मन्दिरमा बसेर उच्च माध्यामिक शिक्षा हासिल गरे । परासी रहंदा जिल्ला समन्वय समितिका अध्यक्ष प्रदीप बस्यालको बुवा जो जिल्ला बाल कल्याण समितिका सदस्य तथा साहित्यकार हुनुहुन्थ्यो । उहांको संघर्षशिल जीवनकथा सुनें । जसबाट म निकै प्रभावित थिए । त्यसैगरि समाजसेवि विष्णु लामिछानेको व्यवहारप्रति म साह्रै प्रभावित भए । त्यसैगरि समाजसेवि सुरविर स्थापित, शालिकराम पाण्डे, तत्कालिन प्रमुख जिल्ला अधिकारी माधव शर्मा जस्ता व्यक्तिहरुको मार्गनिर्देशनले मलाई सामाजिक सेवाको क्षेत्रमा लाग्ने अवसर प्राप्त भयो ।
त्यसपछी २०५७ सालमा हिमालय सामुदायिक विकास मञ्च नामक संस्थाले कावासोतीमा ३ दिने बाल भित्त पत्रकारिता तालिम लिने अवसर पाएं । तालिमबाट फर्केपछि गाविसमा गएर २५ जनालाई आफैले तालिम दिए । र कोपिला नामक बाल भित्ते पत्रिका निकाल्ने निर्णय गरियो । जुन पत्रिकाको सम्पादक म स्वम थिए । त्यतिबेला दुर्गम क्षेत्रका दलित, गरिव, असाहय बालबालिकाहरुलाई हिकोडेफले छात्रावृत्ति स्वरुप नगद रकम दिने गर्दथ्यो । तर केही अभिभावकहरुले भने छात्रावृत्ति दिएको पैसा जांड रक्सि खाएर दुरुपयोग गरेको हामीले थाहा पायौँ । त्यसैलाई हामीले भित्तेपत्रिकामा प्रकाशन ग¥यौँ । परिणाम स्वरुप गाविस भरिका सवै अभिभावकहरु सचेत हुन थाले र दाता निकायले छात्रावृत्ति दिँदा नगद नभई कापी किताव दिन थाले । जसकारण बालबालिकाहरुले पढने अवसर पाए । मैले सोचें कि सामाजिक सेवाको महत्वपुर्ण पाटो भनेको सञ्चार जगत पनि रहेछ । त्यसपछि म बाल समुह जिल्ला समन्वय समितिको सचिव भएपछि हामीले उषा नामक बाल पत्रिका प्रकाशन गर्यौं । पत्रिकाको कार्यकारी सम्पादक म आफैं थिए । जिल्ला समन्वय समितिको सचिव रहंदा रुपन्देहीमा रहेका रेडियो लुम्बिनी एफ.एम, बुटवल एफ.एम, विजय एफ.एम.लगायत धेरै एफ.एम र पत्रपत्रिकामा अन्तरवार्ता दिने अवसर पाएं । सोही क्रममा रेडियो लुम्बिनीमा मगर भाषा कार्यक्रम प्रस्तोता मन माया थापासंग भेट भयो । उहांसंगको भेटपश्चात कार्यक्रम चलाउने अवसर पाए । ६ महिनापश्चात फेरी म गैंडाकोटमा रहेको विजय एफ.एममा मगरभाषाको कार्यक्रम प्रस्तोता तथा संवाददाता भएर काम गर्न थाले । काम गर्दै जांदा २ वर्ष अगाडी रेडियो नेपालमा काम गर्ने अवसर पाएं । त्यसपश्चात म मेरो व्यवसायिक जिवन पत्रकारिता क्षेत्रतर्फ मोडियो । त्यसै गरि कान्तिपुर टेलिभिजनमा पनि मलाई काम गर्न बोलाइयो । त्यसैगरी स्थानीय श्रोत साधनको परिचालन गरि कावासोतीमा रेडियो मध्यविन्दु एफ एम खोल्यौं । हाल म यो एफ.एमको साहयक प्रमुखको भुमिकामा कार्यरत छु । मैले पत्रकारिता क्षेत्रमा लागेको दौरानमा दुई पटक मृत्युको मुखबाट बचेको छु । नेपाल पत्रकार महांसंघका केन्द्रिय अध्यक्ष धर्मेन्द्र झा, महासचिव पोषण केसी, वरिष्ठ पत्रकार तारानाथ दाहाल लगायतसंग तालिम लिने अवसर पाएपछि अझ व्यवसायिक पत्रकारितामा थप पे्ररणा पाएको छ । म कार्यरत रेडियो नेपालका समाचार प्रमुख खगेन्द्र खत्री र कार्यकारी निर्देशकहरुले समेत मेरो कामको प्रशंसा गर्दा अझै पत्रकारिता क्षेत्रमा लाग्न हौसला मिलेको अनुभुति भएको छ ।
पछिल्लो समयमा गाउं टोल टोलमा विद्यालयमा बाल क्लब स्थापना गरि विभिन्न कार्यक्रमहरु सञ्चालन गरेका छन् । बाल समुह नै बाल अधिकारको बारेमा आवाज उठाने बालबालिकाहरुको आफ्नै संस्था हो । यतिमात्रै होइन बालबालिकाहरुको सामाजिक,शारिरीक,बौद्विक,संवेगात्मक विकास गर्ने थलो हो बाल क्लब । तर पछिल्लो समयमा बाल क्लबलाई विभिन्न विकासे संघसंस्थाहरुले आफ्नो लक्ष्य पुर्ति गर्नका लागि बाल क्लब स्थापना गरि प्रयोग गरिरहेका छन् । यस प्रति जिल्ला बाल कल्याण समितिले विशेष निगरानी गर्न जरुरी छ । यतिमात्रै होइन बालबालिकाको नाम बेचेर लाखौं डलर कुम्ल्याउने संघसंस्थाहरु पनि छन् । त्यसलाई पनि बाल क्लबले निगरानी गर्न जरुरी छ । बालबालिकाको नाममा छुट्याएका योजना परियोजनाहरुको निगरानी गर्न जरुरी छ । बालबालिका सम्बन्धि कुनै योजना तर्जुमा गर्नुछ भने बाल क्लबलाई पनि सहभागीता गराउनुपर्छ । अन्यथा बाल क्लबले त्यसता संघसंस्था माथी औंला ठड्याउन सक्नुपर्छ । अनीमात्र बालबालिकाको लागि सुहाउँदो बिश्वको निर्माण गनर्् हामीले योगदान पु¥याएको मानिनेछ ।
बाल क्लवमा रहेर काम गर्दा मैले विर्सनै नसक्ने केही घटनाहरु जसले मेरो जिवनमा सफलताको कडी बन्यो । २०५८ साल बैशाख १८ गते मलाई यो धर्तीमा जन्माउने माताको स्वर्गरोहण हुनुभयो । त्यती बेला म १३ को थिए । म सबैभन्दा जेठो छोरो भएकोले पनि घरायसी, व्यवहारिक झमेला मेरो कांधमा आईप¥यो । गाउँका सवैले विवाह गर्ने प्रस्ताव ल्याए । मेरो गाउँमा बाल विवाह गर्ने प्रचलन व्यापक थियो । बाल विवाह हटाउन व्यापक रुपमा अभियान सञ्चालन चलाएका थियौं । जतिवेला क्लवको अध्यक्ष म आफैं थिएँ । विवाह गर्नेकी नगर्ने भन्ने कुरामा ठुलो धर्म संकट आई प¥यो । मैले विवाह नगरेमा घरबाट र गाउंबाट निकाल्ने तयारी थियो र विवाह गरेमा गाउंमा व्याप्त बाल विवाह संस्कारले झन वैधानिकता पाउने खतरा थियो । बाल क्लबको भिषण आन्दोलन तुहिने अवश्था थियो । त्यसै बेलामा तिलोत्तम पौडेल दाईको नेतृत्वमा जागृति बाल क्लबले बालबालिकाले संस्था खोल्न पाउनुपर्ने आन्दोलन सर्वोच्च अदालतले जागृति बाल क्लबको पक्षमा फैसला गरेको थाहा पाएं । यो मुद्वाले मेरो गाउंमा व्याप्त बाल अधिकार हनन्का घटना न्युनिकरणमा थप टेपा पुग्यो । मैले विवाह नगर्ने निर्णय गरें । मलाई जवरजस्ती विवाह गराएमा उजुरी दिने चेतावनी दिए । एसएलसी परिक्षा सकिएपछि विवाह गर्ने सम्झौता गर्न बाध्य भए म । गाउंलेको प्रस्तावलाई टार्न त्यो भन्दा अर्को उपाय थिएन मसँग । एसएलसी फेल भएको भएपनि मैले पढन नपाउने अवश्था थियो । संयोगले एसएलसी पनि पास भएँ । सायद उतिबेलै विवाह गरेको भए म गाउंमै खोरिया डालो गर्नुमा सिमित हुन्थेँ होला । अहिले बाल क्लबको प्रयासले गाउँंमा अहिले बाल विवाह न्युनिकरण भएको छ । यति मात्रै होईन गाउँका सवै बालबालिकाहरु विद्यालय भर्ना भएका छन । व्याप्त रुढीबाढी परम्पराको कम भएको छ । यो नै बाल क्लबको सकरात्मक कार्य हो । बाल क्लवको विभिन्न कार्यक्रममा हिड्दा पढनुपर्छ भन्ने कुरा सिकें । फलस्वरुप मैले गाउँमा नै पहिलो पटक नियमित दोश्रो श्रेणीमा एस एल सी पास गर्ने अवसर पाएं । यो मेरो जीवन बाल क्लबले दिएको देन हो । यहाँ अति कम बिद्यार्थी मात्र नियमिततर्फ एसएलसीमा पास हुन्छन् । पुरक परिक्षामै एसएससी पास गर्नु उनीहरुको लागि ठूलो महाभारत जित्नु सरह हो । नवलपरासी आफैमा एउटा तराइको जिल्ला भएता पनि यसका १२ वटा पहाडी गाबिसहरु निकै बिकट छन् । यो भेग अन्य भौतिक सुविधाजस्तै शैक्षिक पूर्वाधारका क्षेत्रमा समेत निकै पछाडी परेको छ । एउटा गाबिसबाट अर्कोमा जाने कुरा त कता हो कता एउटै गाबिसको अर्को वडामा जान समेत ३ दिनसम्म लाग्छ । यहाँका बिद्यार्थीको दिनचर्या बेग्लै हुन्छ । घन्टौँ हिँडेर मात्र बिद्यालय पुगिन्छ । अझ घरको घाँसदाउरा गरेर दिनहूँ बिद्यालय भेट्नु त सपनाजस्तै हो । अझ बिद्यालयमा दरबन्दी भएका धेरै शिक्षकहरु लामो समय बिदामा हुन्छन् । एउटै शिक्षकले सबै बिषयसम्म पढाउनुपर्ने अवस्था हुन्छ । प्रयाप्त किताब हुँदैनन् । यस्तो अवस्थामा यहाँ धेरै बालबालिका बिद्यालय नै भर्ना हुँदैनन् । भएका धेरैले बिचमै छाड्छन् । र कक्षा १० सम्म पढ्नेले समेत एसएलसी आउनुपूर्वको ४–५ महिना सुगम ठाउँतिर ऋणकाडेर गएर ट्युसन पढेकै भरमा एसएलसी दिनुपर्ने हुन्छ । यस्तो अवस्थामा एसएलसी पास गर्नु नै उनीहरुको लागि ठूलो कुरा हो, डिस्टीङसनका कुरा त कता हो कता ? यो सुनेर ९० प्रतिसतको मार्कसिट भिर्ने बिद्यार्थी के सोच्दा हुन् ? अझ त्यस्ता भेगमा कम बिद्यार्थी भएको भन्दै सरकारले समेत प्रयाप्त शिक्षकको दरबन्दी नदिने पक्षपाती कानुन छ । बाल क्लबमा मेरो लगाव र सक्रियताले गर्दा नै होला बाल समुह जिल्ला समन्वय समिति नवलपरासीको संस्थापक सचिव हुने अवसर पाएँ । जिल्ला सम्मेलनमा पाल्ही बहुमुखी क्याम्पस कैलास ठाकुरसरसंग मेरो परिचय भयो । मेरो सक्रियता देखेरै होला सायद सरले मलाई आफ्नो क्याम्पसमा निशुल्क पढाईदिनुभयो । नत्र म क्याम्पस पढने चाहना भएर पनि सपनामा नै सिमित रहनुपर्ने अवश्था थियो । मैले बाल समुह जिल्ला समन्वय समिति नवलपरासीको कार्यालय बाल मन्दिरमा बसेर उच्च माध्यामिक शिक्षा हासिल गरे । परासी रहंदा जिल्ला समन्वय समितिका अध्यक्ष प्रदीप बस्यालको बुवा जो जिल्ला बाल कल्याण समितिका सदस्य तथा साहित्यकार हुनुहुन्थ्यो । उहांको संघर्षशिल जीवनकथा सुनें । जसबाट म निकै प्रभावित थिए । त्यसैगरि समाजसेवि विष्णु लामिछानेको व्यवहारप्रति म साह्रै प्रभावित भए । त्यसैगरि समाजसेवि सुरविर स्थापित, शालिकराम पाण्डे, तत्कालिन प्रमुख जिल्ला अधिकारी माधव शर्मा जस्ता व्यक्तिहरुको मार्गनिर्देशनले मलाई सामाजिक सेवाको क्षेत्रमा लाग्ने अवसर प्राप्त भयो ।
त्यसपछी २०५७ सालमा हिमालय सामुदायिक विकास मञ्च नामक संस्थाले कावासोतीमा ३ दिने बाल भित्त पत्रकारिता तालिम लिने अवसर पाएं । तालिमबाट फर्केपछि गाविसमा गएर २५ जनालाई आफैले तालिम दिए । र कोपिला नामक बाल भित्ते पत्रिका निकाल्ने निर्णय गरियो । जुन पत्रिकाको सम्पादक म स्वम थिए । त्यतिबेला दुर्गम क्षेत्रका दलित, गरिव, असाहय बालबालिकाहरुलाई हिकोडेफले छात्रावृत्ति स्वरुप नगद रकम दिने गर्दथ्यो । तर केही अभिभावकहरुले भने छात्रावृत्ति दिएको पैसा जांड रक्सि खाएर दुरुपयोग गरेको हामीले थाहा पायौँ । त्यसैलाई हामीले भित्तेपत्रिकामा प्रकाशन ग¥यौँ । परिणाम स्वरुप गाविस भरिका सवै अभिभावकहरु सचेत हुन थाले र दाता निकायले छात्रावृत्ति दिँदा नगद नभई कापी किताव दिन थाले । जसकारण बालबालिकाहरुले पढने अवसर पाए । मैले सोचें कि सामाजिक सेवाको महत्वपुर्ण पाटो भनेको सञ्चार जगत पनि रहेछ । त्यसपछि म बाल समुह जिल्ला समन्वय समितिको सचिव भएपछि हामीले उषा नामक बाल पत्रिका प्रकाशन गर्यौं । पत्रिकाको कार्यकारी सम्पादक म आफैं थिए । जिल्ला समन्वय समितिको सचिव रहंदा रुपन्देहीमा रहेका रेडियो लुम्बिनी एफ.एम, बुटवल एफ.एम, विजय एफ.एम.लगायत धेरै एफ.एम र पत्रपत्रिकामा अन्तरवार्ता दिने अवसर पाएं । सोही क्रममा रेडियो लुम्बिनीमा मगर भाषा कार्यक्रम प्रस्तोता मन माया थापासंग भेट भयो । उहांसंगको भेटपश्चात कार्यक्रम चलाउने अवसर पाए । ६ महिनापश्चात फेरी म गैंडाकोटमा रहेको विजय एफ.एममा मगरभाषाको कार्यक्रम प्रस्तोता तथा संवाददाता भएर काम गर्न थाले । काम गर्दै जांदा २ वर्ष अगाडी रेडियो नेपालमा काम गर्ने अवसर पाएं । त्यसपश्चात म मेरो व्यवसायिक जिवन पत्रकारिता क्षेत्रतर्फ मोडियो । त्यसै गरि कान्तिपुर टेलिभिजनमा पनि मलाई काम गर्न बोलाइयो । त्यसैगरी स्थानीय श्रोत साधनको परिचालन गरि कावासोतीमा रेडियो मध्यविन्दु एफ एम खोल्यौं । हाल म यो एफ.एमको साहयक प्रमुखको भुमिकामा कार्यरत छु । मैले पत्रकारिता क्षेत्रमा लागेको दौरानमा दुई पटक मृत्युको मुखबाट बचेको छु । नेपाल पत्रकार महांसंघका केन्द्रिय अध्यक्ष धर्मेन्द्र झा, महासचिव पोषण केसी, वरिष्ठ पत्रकार तारानाथ दाहाल लगायतसंग तालिम लिने अवसर पाएपछि अझ व्यवसायिक पत्रकारितामा थप पे्ररणा पाएको छ । म कार्यरत रेडियो नेपालका समाचार प्रमुख खगेन्द्र खत्री र कार्यकारी निर्देशकहरुले समेत मेरो कामको प्रशंसा गर्दा अझै पत्रकारिता क्षेत्रमा लाग्न हौसला मिलेको अनुभुति भएको छ ।
पछिल्लो समयमा गाउं टोल टोलमा विद्यालयमा बाल क्लब स्थापना गरि विभिन्न कार्यक्रमहरु सञ्चालन गरेका छन् । बाल समुह नै बाल अधिकारको बारेमा आवाज उठाने बालबालिकाहरुको आफ्नै संस्था हो । यतिमात्रै होइन बालबालिकाहरुको सामाजिक,शारिरीक,बौद्विक,संवेगात्मक विकास गर्ने थलो हो बाल क्लब । तर पछिल्लो समयमा बाल क्लबलाई विभिन्न विकासे संघसंस्थाहरुले आफ्नो लक्ष्य पुर्ति गर्नका लागि बाल क्लब स्थापना गरि प्रयोग गरिरहेका छन् । यस प्रति जिल्ला बाल कल्याण समितिले विशेष निगरानी गर्न जरुरी छ । यतिमात्रै होइन बालबालिकाको नाम बेचेर लाखौं डलर कुम्ल्याउने संघसंस्थाहरु पनि छन् । त्यसलाई पनि बाल क्लबले निगरानी गर्न जरुरी छ । बालबालिकाको नाममा छुट्याएका योजना परियोजनाहरुको निगरानी गर्न जरुरी छ । बालबालिका सम्बन्धि कुनै योजना तर्जुमा गर्नुछ भने बाल क्लबलाई पनि सहभागीता गराउनुपर्छ । अन्यथा बाल क्लबले त्यसता संघसंस्था माथी औंला ठड्याउन सक्नुपर्छ । अनीमात्र बालबालिकाको लागि सुहाउँदो बिश्वको निर्माण गनर्् हामीले योगदान पु¥याएको मानिनेछ ।
This article was originally published on Baal Indreni Child Magazine and republished at THE PRADEEP POST
No comments:
Post a Comment